|
ISO
14000 Çevre Yönetim Sistemi |
TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi
Standartları serisi; hem işletmeler hem de ürünler
için çevre faaliyetlerinin analiz edilmesi,
etiketleme, denetleme ve yönetme sistem ve araçlarını
kapsamaktadır.
Bu standartların amacı; çevreyi ve kaynakları
tahrip etmeyen gelişmiş teknolojilerin kullanımını
teşvik ederek, sürdürülebilir kalkınma amaçlarına
ulaşmak, tüketiciyi bu yönde bilinçli ve
duyarlı yapmak, çevreye zararlı ürünlerin
ve hammaddelerin yerine ürünün ömrü boyunca
çevre etkilerini değerlendirerek zararlı ürünlerin
elenmesini sağlamaktadır. Ülkemizde de bu yöndeki
biliçlenmeye paralel olarak TS-EN-ISO 14000 Çevre
Yönetim Sistemini oluşturan kuruluş sayısı
oluşturan kuruluş sayısı artış göstermektedir.
10 Eylül 1997 tarihi itibariyle TS-EN-ISO 14001
Belgesi alamaya hak kazanan firma sayısı
10'dur. Yasal düzenlemelerin tek başına çevre
problemlerini çözmediğinin anlaşılması üzerine
Avrupa Birliği ülkeleri 1993'de 5. eylem planında,
ürün ve faaliyetlerin çevre etkilerinin yasal
uygulamalardan ziyade piyasa kuvvetleri tarafından
kontrol edilmesini sağlayacak olan EMAS
(Environmental Management and Audit Scheme)
uygulamasını yürürlüğe koymuşlardır.
Ortaya çıkan bu yeni anlayış gereği,
sanayileşmiş ülkeler mal ve hizmet alımlarında
ulusal ve bölgesel şartlarına göre farklı
kanuni gereklilikleri ve farklı çevre
standartlarını uygulamaya koymuşlardır.
Avrupa Topluluğu, ABD ve Kanada gibi ülkelerde
çevre etiketi ile ilgili 10'dan fazla farklı
program uygulamaya konulmuş, bu durum ise
ticari engel olarak ortaya çıkmaya başlamıştır.
Rio De Janerio' da 3-14 Haziran 1992 tarihleri
arasında düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre
ve Kalkınma Konferansı, toplumun ana sektörleri
ve halk arasında yeni bir iş birliğini gerçekleştirmeyi
amaçlayan beyannameyi yayınlamıştır.
Bunun üzerine ISO, 1993'de "Çevre Yönetimi"
konusunda çalışacak olan teknik komitesini
(TC 207) kurmuştur. TC 207'nin hazırladığı
standardlar ISO 14000 olarak bilinen Çevre Yönetim
Sistemi standardlarıdır ve sanayiden büyük
destek görmüştür.
|
|
Çevre
Yönetim Sistemi Standartları |
TS-EN-ISO
14001 |
Çevre
Yönetim Sistemi-Özellikler Kullanım Kılavuzu |
TS-EN-ISO
14004 |
Çevre
Yönetimi-Çevre Yönetim Prensipleri Kılavuzu-Sistemler
ve Destekleyici Teknikler |
TS-EN-ISO
14010 |
Çevre
Yönetimi-Çevre Denetim Kılavuzu-Çevre
ile ilgili Denetimin Genel Prensipleri |
TS-EN-ISO
14011 |
Çevre
Yönetimi-Çevre Denetim Klavuzu-Denetim
Usulü-Kısım 1-Çevre Yönetim
Sistemlerinin Denetimi |
TS-EN-ISO
14012 |
Çevre
Yönetimi-Çevre Denetçilerinin Haiz
Olması gereken Özellikler |
TS-EN-ISO
14020 |
Çevre
Yönetimi-Çevre İle İlgili
Etiketlemenin Temel Prensipleri |
TS-EN-ISO
14021 |
Çevre
Yönetimi-Çevre İle İlgili
Etiketleme-Öz beyan Çevre İle İlgili
İddialar-Terimler Tarifler |
TS-EN-ISO
14040 |
Çevre
Yönetimi-Hayat Boyu Değerlendirme-Genel
Prensipler ve Uygulamalar |
TS-EN-ISO
14060 |
Çevre
Yönetimi-Mamullerin Çevre Veçhelerinin
Mamul Standardlarına Dahil Edilmesi İle
İlgili Kılavuz |
TS-EN-ISO 14000 ÇYS Standardları serisi çevre
yönetimi, denetimi, etiketleme hayat boyu değerlendirme
konularında gönüllülüğü esas alan
standartlardır ve çevre yasa ve yönetmelikleri
ile uyumludur.
TS-EN-ISO 14000 günümüzdeki çevre mevzuatının
yerine değil, aksine, uygulanabilirliğini
desteklemek için hazırlanmıştır. Bu nedenle
TE-EN-ISO 14000 serisinde kuruluşun deşarj
veya emisyon sınır değerleri yoktur, ancak
kuruluşun bu konudaki hedeflerine ne ölçüde
ulaştığının sorgulanması vardır. ISO
tarafından hazırlanan diğer standardlar gibi
(örneğin TS-EN-ISO 9000 Kalite Sistemi
Standartları) TS-EN-ISO 14000 ÇYS Standartlarını
da uygulamak zorunlu değildir, çünkü bu
standartlar gönüllülüğü esas alır. Ancak
üretim yapan ve hizmet veren kuruluşlar
uluslararası piyasada iş yapabilmek için ÇYS
standardlarının gücünü dolaylı veya dolaysız
olarak hissedeceklerdir.
TS-EN-ISO 14000 Standartları Serisi
TS-EN-ISO 9000 Standartlarının uzantısı
olarak geliştirilmiştir. TS-EN-ISO 14000,
TS-EN-ISO 9000'in sağlık ve çevre ile ilgili
standardlarının yanı sıra, daha bir çok
standart içerir. Toplam 60 adet olan Çevre Yönetim
Standardlarından 14001-14004 ÇYS'yi, 14010-12
denetleme, 14031 performans değerlendirmesi,
14041-44 ürüne ilişkin konular, hayat boyu değerlendirme
14020-14024 etiketleme ve 14060 ürün
standardlarını içermektedir. TS-EN-ISO 14000
çevre yönetim standardları ailesi, hem işletmeler,
hem de ürünler için çevre faaliyetlerini
analiz etme, etiketleme, denetleme ve yönetme
sistem araçlarını içeriyor, yani
organizasyonlar tarafından çevresel yönetime
yardımcı olacak bir sistem geliştirme ve
uygulamada kullanılacak genel bir yaklaşımı
ele alıyor.
TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi
Standardlarını Kimler Uygulayabilir?
Endüstri kuruluşu, kamu hizmeti veren kurum, müşavirlik
firması, halka ait kuruluş veya ürün ve
hizmet tedarik eden her kuruluş TS-EN-ISO 14000
ÇYS Standardlarını uygulayabilir.
|
|
Çevre
Yönetim Sisteminde Temel Kavramlar |
Çevre
Yönetim Sistemi (ÇYS)
Genel yönetim sisteminin; çevre politikasının
geliştirilmesi, uygulanması, başarıya ulaştırılması,
gözden geçirilmesi ve idamesi amacını güden;
kuruluş yapısı, planlama faaliyetleri,
sorumluluklar, uygulamalar, usuller, işlemleri
de içine alan parçasıdır.
Çevre Politikası
Kuruluşun, genel çevre icraatı ile ilgili
niyet ve prensiplerini açıklamak; faaliyet, çevre
amaç ve hedeflerine çerçeve teşkil etmek üzere
yaptığı beyandır.
Çevre Hedefi
Kuruluşun, çevre amaçlarından kaynaklanan,
bu amaçlara ulaşmak için; kuruluşça veya
onun bir bölümünce gerçekleştirilmek üzere
belirlenen, mümkün olduğunda sayılarla ifade
edilen genel icraat basamaklarıdır.
Çevre Amacı
Kuruluşun, gerçekleştirmek amacıyla kendisi
için tespit ettiği çevre politikasından
kaynaklanan ve mümkün olan her durumda sayılarla
ifade edilen genel maksadıdır.
Çevre Boyutu
Kuruluşun faaliyetlerinin, ürünlerinin veya
hizmetlerinin çevre il etkileşime giren
unsurlarıdır.
Çevre Etkisi
Çevrede, kısmen veya tamamen; kuruluşun
faaliyet, ürün ve hizmetleri dolayısıyla
ortaya çıkan olumlu veya olumsuz her türlü
değişikliktir.
Çevre Denetimi (Üçüncü Taraf)
Denetim delillerinin-belirli çevre
faaliyetlerinin, olayların, şart ve durumların,
yönetim sistemlerinin veya bunlara ait
bilgilerin denetim kıstaslarına uyup uymadığını
belirlemek amacıyla tarafsız bir şekilde ve
değer yargılarına yer vermeksizin toplanması
ve değerlendirmeye tabi tutulması ve bu işlemlerin
sonuçlarının müşteriye bildirilmesidir.
Çevre Yönetim Sistem Denetimi
(Dahili)
Kuruluşun çevre yönetim sisteminin, kuruluş
tarafından tespit edilen çevre yönetim
sistemi denetim kıstaslarına uyup uymadığını
belirlemek ve sonuçları yönetime bildirmek
amacıyla kuruluşun kendisi tarafından yapılan
tarafsız ve değer yargılarına yer vermeyecek
tarzda delillerin toplanması ve değerlendirilmesidir.
|
|
Çevre
Standartlarının Karşılaştırması |
Çevre Yönetim Sistemi (EMS) Standardları BS
7750; EEC 1836 /93 kararnamesi Eko yönetim ve
denetim Şeması (EMAS)'ından türetilmiş
zaman içinde ISO 14000 serisi olarak
evrensellik kazanmıştır. Değişik
standartların mukayesesi, aşağıda tablo
halinde verilmiştir. Çevre Yönetim
Standardlarında temel ilke;
- Çevresel etkileşimin derinliğini anlak,
- Çevresel etkileşim için bir çevre
politikasının belirlenmesi,
- Çevresel ihtiyaç ve performanslar için amaç
ve hedeflerin belirlenmesi,
- Amaç ve hedefler için bir çevre yönetim
programı,
- Eylemlerin uygun platforma kontrol prosedürü,
- Çevre Yönetim Sistemin iç denetimi.
EMAS için ilave koşullar bulunmaktadır.
EMAS çevresel etkileşim değerlendirmesinde,
toplumun etkinliği ve uyanıklığı ilkesini
benimsemektedir. BS 7750 ile EMAS arasındaki
temel fark budur. Üç çevre standardı arasında
mukayeseli ilişki için tıklayınız.
SİSTEM
ELEMENTLERİ |
BS7750
Madde
|
EMAS REFERANS |
ISO
14001 Madde
|
Çevre
Yönetim Sistemi |
4.1
|
Ek
1, Bölüm B
|
4.0
|
Çevresel
İnceleme Hazırlıkları |
Annex
A 1.2 (sadece rehber)
|
Madde
3, para bEk I, Bölüm C
|
Ek
A.4.2.1(sadece rehber)
|
Çevre
Politikası |
4.2
|
Ek
I, Bölüm A & Bölüm D
|
4.1
|
Organizasyon
ve Kişiler |
4.3
|
Ek
I, Bölüm B2 & Bölüm D11
|
4.3.1
4.3.2
|
Çevresel
Etkileşimler |
4.4
|
Ek
I, Bölüm B3 & Bölüm D2/3
|
4.2.1
4.2.2
|
Amaç
ve Hedefler |
4.5
|
Ek
I, Bölüm A4
|
4.2.3
|
Çevresel
Yönetim Programı |
4.6
|
Ek
I, Bölüm A5
|
4.2.4
|
El
kitabı ve Dökümantasyon |
4.7
|
Ek
I, Bölüm B5
|
4.3.4
4.3.5
|
İşletme
Kontrolü |
4.8
|
Ek
I, Bölüm B4 & Bölüm D6/7
|
4.3.6
4.3.7
4.4.1
4.4.2
|
Kayıtlar |
4.9
|
Ek
I, Bölüm B5
|
4.4.3
|
Denetim |
4.10
|
Ek
I, Bölüm B6Ek II
|
4.4.4
|
Yönetimi
Gözden Geçirme |
4.11
|
Ek
1, Bölüm B1
|
4.5
|
Çevre
Beyanları |
Uygulanmaz
|
Madde
5 & Ek V
|
Uygulanmaz
|
|
|
TS-EN-ISO
14001'e Uygun Bir Sistem İçin Basamaklar |
1. Çevre Politikası
TS-EN-ISO 14001'e göre, kuruluşun üst yönetimi
çevre politikasını hazırlamalıdır. Çevre
politikası, yürürlükteki çevre yasa ve yönetmelikleri
ile uyumlu olmalı ve sürekli gelişmeyi
desteklemelidir. Bu politika dökümante
edilmeli ve tüm çalışanlara öğretilmelidir.
2. Planlama
TS-EN-ISO 14001'e göre, çevre politikası oluşturulduktan
sonra kuruluş, çevre yönetim sisteminin
planlarını hazırlamalıdır. Planlamada,
kuruluşun faaliyetlerinin, servisinin çevreye
etkisi belirlenmeli, çevre yasa ve yönetmelikleri
ile uyumlu amaç ve hedefler saptanmalı ve çevre
yönetim programı oluşturulmalıdır.
3. Uygulama ve İşlem
TS-EN-ISO 14001'e uygun bir sistem için
uygulama ve işletme üçüncü basamaktır. ÇYS'nin
kurulabilmesi için gerekli kaynak; teknoloji,
finans ve insan gücü sağlanmalı, uygulama ve
işlemi sürekli kontrol altında tutabilmek için
bir yönetim temsilcisi seçilmelidir. Acil hal
planları yapılmalı ve olası bir kaza anında
kimin sorumlu olacağı, ne yapılacağı
belirlenmelidir. TS-EN-ISO 14001'e göre ÇYS içinde
düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılmalıdır.
İşletme sürekli iyileştirilmeli ve yönetimce
belirlenmiş olan hedeflere ulaşılmalıdır.
ÇYS sürekli kontrol altında tutulmalı, olası
aksaklıklar için düzeltici ve önleyici
faaliyetler başlatılmalıdır. Ayrıca kuruluş
kendi içinde, sistemi TS-EN-ISO 14001'e göre
denetimden geçirmeli ve sonuçları üst yönetime
sunmalıdır.
4. Yönetimce Yürütülen Gözden Geçirme
Kuruluşun üst yönetimi, ÇYS'nin uygunluğunu,
yeterliliğini ve etkinliğini sürdürebilmek için
kendisinin tayin ettiği aralıklarla ÇYS'ni gözden
geçirmelidir. Çevre politikası, amaç ve
hedefleri gerekirse değiştirmeli, iç denetim
sonuçları incelenmeli, çevreyle ilgili yasa
ve yönetmeliklerdeki değişiklikler uygulanmalıdır.
Çevre Yönetim Sistemleri, kalite sistemlerinde
olduğu gibi her sektöre uygulanabilmektedir. |
|
|
Meyer
Yönetim ve Belgelendirme Hizmetleri
Imes B Blok 206 Sokak Müşterek
Tesisler No:5 Ümraniye - İstanbul - Türkiye
Tel: 90.216 365 05 - 90.216 420
69 55 Fax: 90.216 365 05 04
|
|
|