Gelişmeden önce Proje öncesi düzen gelişim
TOPLAM VERİMLİ BAKIM
III
Fikret
Çaglayan
Başmüdür
Erdemir
fcaglayan@erdemir.com.tr
VERİMLİLİĞİN
“7” BASAMA
HEDEF
: SÜREKLİ İYİLEŞTİRME ve bunun ön koşullarının yaratılması
ÖN KOŞULLAR
:
1.
Üretim
hattındaki her makinanın, ekipmanın, ölçüm noktasının sorumlu
bir SAHİBİ olmalıdır.
2.
Her
ÇALIŞAN, kendi ekipmanını kontrol eder ve ona hizmet verir.
(Ayrıca önleyici hizmette yapar)
3.
Her işyeri,
çalışanın özerk (OTONOM) bir şekilde ekipmanına hizmet
|
Kalitede
SIFIR HATA |
|||||||
| ADIM 7 : İşyerinde Temizlik ve Düzen | |||||||
| ADIM 6 : Kalitede İyileşme ve Hedef Yönetim | |||||||
| ADIM 5 : Çalışanın Kişisel Kontrol Listesinin Hazırlanması | |||||||
| ADIM
4 : Standart Makine Muayene Listelerinin Hazırlanması |
|||||||
| ADIM 3 : Temizlik, Yağlama ve Servis Talimatlarının Hazırlanması | |||||||
| ADIM 2 : Arıza Kaynaklarının Belirlenmesi | |||||||
| ADIM
1 : Makine, Ekipman Temizliği |
|||||||
ŞEKİL : VERİMLİLİK BASAMAKLARI
1.
ADIM
EKİPMAN
TEMİZLİĞİ
(Temizlik
muayene demektir) (inspection)
Hedefler
:
§
Ekipmanı,
makinayı, sistemi tanımak
§
Temizliğin
esasını anlamak
§
Ekipmana
daha fazla sahip çıkmak
§
Gizli
kalmış sorunları ortaya çıkarmak
Uygulama
: (Eylemler)
§
Yıllarca
birikmiş pas ve kirin temizlenmesi
§
Sahada
bulunan kullanılmayan ve gereksiz olan ekipman parçalarının temizliği
§
Gizli
kalan kusur ve hataların bulunması ve onarılması
Önlemler
:
§
Kusur/hata
miktarının belirlenmesi
§
Ekipman
hakkındaki bilginin artırılması
§
Ekipmanın
temizlik ve düzeni
2.ADIM
Hedefler
:
§
Motivasyonu
artırmak
§
Hedeflere
ulaşmada gönüllülük
Uygulama
:
§
Ekipman
temizliğinde çıkabilecek sorunun belirlenmesi
§
Kir/pislik
kaynağının belirlenmesi
§
Kaçakların/sızıntıların
giderilmesi
§
Temizlik
gerekleri ve temizlikle ilgili geçici iş talimatları hazırlamak
§
Gelişmeyi
izlemek
Önlemler
:
§
İyileştirme
önerilerinin sayısı
§
Motivasyonun
artırılması
§
Çalışanın
kendine olan güvenini ve yeteneklerini artırma
§
Makinaların
çalışma prensiplerini daha iyi anlamak
3.ADIM
TEMİZLİK VE YAĞLAMA İŞ TALİMATLARININ HAZIRLANMASI
§
Temizlik
verimini artırmak
§
Yağlama
yöntemleri bulunması ve geliştirilmesi
§
Temizlik,
yağlama ve ekipmanın yakından izlenmesine sahip çıkma
Uygulama
:
§
Temizlik
eylemi için HEDEF tesbiti
§
İyi
yağlanmamış noktaların tespit edilmesi
§
Sonuçları
gözlemleme
§
Yağlama
talimatları hazırlanması
§
Yağlama
tiplerinin tariflenmesi, yağ değiştirme periyodlarının saptanması, gözle
kontrol sistemi sağlanması
§
Doğru
temizlik/yağlama ve makinayı izleme konularında iyileştirme çalışmaları
§
Yağ
tüketimleri istatistikleri
§
Makine
kirliliği
§
Kontrol
edilen nokta ve hata sayısı
4.1 ADIM
SOMUN VE CİVATALARIN SIKILIK KONTROLU (MUAYENESİ)
Hedefler
:
§
Doğru
sıkılık kontrolunun öğrenilmesi
§
Gevşek
somun ve civatalardan kaynaklanabilecek kazaların önlenmesi
Uygulama
:
§
Somun
ve civataların sıkılıklarının muayenesi
§
Pulların
kontrol edilmesi
§
Gözle
muayene için işaret koyulması
§
Muayene
talimatlarının hazırlanması
Önlemler
:
§
Muayene
edilen nokta sayısı ve bulunan hatalar
§
Uygun
cıvata ve somun sıkılığının önemini anlamak
§
Sıkılık
kontrolunda kullanılan alet/avadanlığın önemini anlamak
4.2 ADIM
ELEKTRİKLİ EKİPMANLARIN ÇALIŞMA ŞARTLARININ
TAM BİR MUAYENESİ VE KONTROLU
Hedefler
:
§
Ekipmanın
çalışması ve kontrol edilecek noktaları hakkında bilgilenmek
§
Teknik
Emniyet yönünden muayeneyi öğrenmek
§
Emniyeti
artırmak
Uygulama :
§
Kusurlu
uçların/kabloların tamiri ve muayenesi
§
Ekipman
montajının muayenesi ve düzeltilmesi
§
Limit
siviçlerin muayenesi ve tamiri
§
Muayene
(kontrol), servis ve tamir gereklerini ve iş talimatlarını hazırlamak
§
Ekipmanların
belirlenmesi, teknik bilgilerin açıklığa kavuşturulması
§
Muayene
edilen bölgelerin ve yapılan tamirlerin sayısı
§
Bakım
ve hizmete ayrılan zaman
§
Bir
limit sivicin öneminin anlaşılmasında gelişme sağlanması
§
Makine
çalışmasında oluşan gürültünün/sesin anlaşılmasında çalışanların
eğitilmesi ve kestirim yeteneklerinin artırılması, önleyici tamir bakımının
anlaşılması
4.3 ADIM
Hedefler
:
§
Çeşitli
kaçak ve sızıntıların önlenmesi, problemin kaynağının araştırılması
§
Arıza
arama ve muayene talimatlarının hazırlanması
§
Gözle
muayene için vanaların markalanması/numaralandırılması
Uygulama
:
§
4.2
ile benzer uygulamalar
Önlemler
:
§
Muayene
edilen nokta ve tespit edilen hata sayısı
§
Bakım
grubu ile etkin iletişim
§
Ekipman
tamirine harcanan zaman
§
Ekipmandan
gelen anormal ses ve aşarı ısınma durumunda önceden (erken) uyarma
§
Ekipman
temizliğinin önemi üzerinde durma
§
Ekipman
ile ilgili eğitim kitapçığı/talimatları
ADIM
4.4
(Arıza
önleyici muayeneler ile arızanın önceden teşhisi ve tamiri)
Hedefler
:
§
Ekipmanın
korunmasının artırılması ve kusurlu parçaların tamiri
§
Makinanın
çalışması ve parçaları hakkında bilgilenme
Uygulama
:
§
Yatakların
ve tamiri yapılacak kısımların komple muayenesi
§
Geçici
muayene talimatlarının tasarlanması
§
Gözle
muayene için siviçlerin markalanması, makinaların dönüş yönlerinin
markalanması
Önlemler
:
§
Muayene
edilen nokta ve tespit edilen hata sayısı
§
Geliştirilen
ilişkiler ve kısa tamir zamanları
§
Çalışanın
arıza tespit yeteneğinin geliştirilmesi
ADIM
5
(ÖRNEK
: HİDROLİK SİSTEM VB.)
Hedefler
:
§
Kendi
başına çalışan ekipmanın iş talimatlarının hazırlanması
§
Etkin
ve pratik gereksinimleri içeren iş talimatlarının hazırlanması
§
Şirketin
farklı iş birimlerinin aralarındaki ilişkilerin anlaşılması
Uygulama
:
§
Daha
önce hazırlanmış iş talimatlarının güncelleştirilmesi ve standartlaştırılması
§
Bakım
bölümü ile müşterek bakılacak muayene noktalarının tespiti
§
Yöneticilerin
ve görev takımlarının sorumluluk alanlarının netleştirilmesi
§
Kendi
başına çalışan ekipmanlar için “Kontrol Listeleri” (Check List) hazırlanması
§
“İş
Gruplarının” (Takımların) belirlenmesi ve işin başlatılması
Önlemler
:
§
Muayene
zamanlarının azaltılması
§
“Temizliğin”
aynı zamanda “kontrol” olduğu anlayışının geliştirilmesi
§
İş
gruplarının yaptıkları işin öneminin anlaşılması ve elde edilen başarıların
görülmesi
ADIM 6
TEMİZLİK
VE DÜZEN
(Kişisel
Sorumlulukta olan konular : İşyerinin temiz olması ve gereksiz şeylerin
temizlenmesi, düzenin korunması)
OPERATÖR
lerin sorumluluklarının artırılması ANA GAYE ‘dir.
1.
Ekipmanın kendisi ile ilgili
olarak
§
Ekipman
iyi şartlarda korunmalıdır
§
Muayene
ve tamir yapılmalıdır.
2.
Ekipmanla ilgili yapılacak
faaliyetler
§
Ekipmanın
kuralına uygun çalıştırılması, set edilmesi ve ayarlanması, kalite
sorumluluğunun taşınması
§
Arıza
bulma ve önleyici bakım
§
Ekipmanın
çalışması ve ürün kalitesine ilişkin bilgi toplanması
§
Rutin
Servis (Ekipman, Ölçme Cihazları, Araç-Gereç)
§
Önceki
bilgileri izleme
§
Kalite
gereklerinin sağlanması
Ekipmanla
İlgili Hedefler :
§
Kişisel
yeteneklerin ve sorumluluğun geliştirilmesi
§
Bireysel
iş ortamının temiz ve düzenli tutulması
§
İyileştirme
önerilerinin toplanması
§
Çalışanın
motivasyonunun artırılması (sorumluluk ve ödül)
§
Ekipmanları
hakkında gönüllü olarak bilgi toplanması
§
Temizlik
ve düzenin öneminin anlaşılması
§
Güvenin
artırılması
§
Pratik
isteklerde bulunulması
Uygulama
:
§
Ekipman
hakkında daha fazla bilgi edindikçe çalışmasında da iyileşmeler sağlanması
§
Çalışma
zamanının daha verimli kullanılması
§
Temizlik
ve düzenin iyileştirilmesi
ÖRNEK : TEMİZLİK VE DÜZEN
GELİŞTİRME PROGRAMI
·
Kaliteli
çalışmanın ön koşulu TEMİZLİK ve DÜZEN’dir. Aşağıda Temizlik ve Düzen
geliştirme programının ana prensipleri açıklanmıştır; (Bir Finlandiya şirketinden
örnek alınmıştır; Prensipler kitapçık halinde tüm çalışanlara dağıtılmıştır.)
·
TEMİZLİK VE DÜZEN ÇOK DEĞERLİ
BİR UĞRAŞDIR
Yapılan
araştırmalar “temizlik” ve “düzenin” aşağıda belirtilen
faaliyetlere çok yararlı katkıları olduğunu göstermiştir. Bunlar;
§
İşyeri
kazalarında azalma
§
İş
tatmininin artması
§
Arızaların
azalması ile kalitenin ve verimin artması
§
Makine
kullanılabilirliğinin artması
§
Malzeme
kayıplarının ve hurdanın azaltılması
§
Şirket
imajının iyileşmesi
Bir
“TEMİZLİK” ve “DÜZEN” programına kılavuz olabilecek ana noktalar şunlardır;
§
Genel
kabul görmüş TEMİZLİK ve DÜZEN hedeflerinin saptanması
§
Bir işbirliği
içinde TEMİZLİK ve DÜZENİN ön koşullarının iyileştirilmesi
§
TEMİZLİK
ve DÜZEN konusunda pozitif geri beslemenin temini
·
TEMİZLİK VE DÜZEN GELİŞTİRME
PROGRAMI
“Temizlik”
ve “Düzen” geliştirme programının ana amacı :
§
İş
Güvenliğini ve çalışanın ilgisini artırma yanında işte tatmini de iyileştirmedir.
§
Fabrikanın
tüm emniyetini artırma, yangın risklerini azaltmadır.
§
İş
yeri kazalarını azaltmadır.
§
İş
ve operasyonların kolaylığını sağlama, kaliteyi artırmadır.
§
ŞİRKETİN
imajına pozitif etkiler sağlamaktır.
Geliştirme
Programı; temizlik ve düzen faaliyetine tesislerin içinde ve dışında sürekli
iyileştirme sağlamalıdır.
1.
Planlama ve Hazırlık
2.
TEMİZLİK ve DÜZENİN aktif
geliştirilmesi. Bunun için :
§
TEMİZLİK
ve DÜZEN talimatlarının belirlenmesi
§
Küçük
iş grupları ile TEMİZLİK ve DÜZENİN ön koşullarının iyileştirilmesi
§
TEMİZLİK
ve DÜZEN Endeksi yardımıyla olayın sürekli takibi
3.
TEMİZLİK ve DÜZEN’in sürekli
iyileştirilmesi
§
Elde
edilen başarıların sürekliliğinin sağlanması
§
Yeni
proje faaliyetlerinin ortaya çıkarılması ve başarı ile sonuçlandırılması
§
Takım
çalışmasının genel davranış biçimine dönüştürülmesi
Geleneksel
olarak TEMİZLİK ve DÜZEN’le ilgili bir ölçüm metodu yoktur. Ancak
Finlandiya İş Sağlığı Bakanlığı bu anlamda “TEMİZLİK ve DÜZEN
ENDEKSİ” adı ile anılan bir ölçüm metodu geliştirmiştir.
Temizlik
ve Düzen endeksi ile ölçüme başlamadan önce işyeriniz için TEMİZLİK ve
DÜZENİN hangi şartlarda iyi seviyede kabul edilebileceği bir tarif yapmanız
gerekmektedir. Bu tarif işlemi işyeri çalışanlarının ortak katkısı ile
yapılmalıdır. Tüm çalışanların aynı fikirde olduğu teknik emniyet ve
verimlilik yönünden önemli sayılabilecek konuların/sorunların tespit
edilmesi çok önemlidir. Bu genel kabul-görüşe bağlı olarak iş yönüne dönük
TEMİZLİK ve DÜZEN iş talimatları hazırlanmalıdır.
Talimatlar
Temizlik ve Düzen ölçülmesinin temelini oluşturur. Tesiste veya
departmanlarda (ofislerde) 50 ile 100 arasında değişen ölçüm noktası
tespit edilir. Örnek olarak; koridorlar ve yürüme yolları, iş noktaları,
ambarlanan bir malzeme, yedek parça, bir çöp kovası vb. ölçüm noktası
olabilir.
Ölçüm
noktaları ve sorunlar çok spesifik olmalıdır. Örneğin; çöpler kovadadır
veya yerlere atılmıştır, yürüme yolları temizdir veya bir takım atıklarla
doludur, avadanlık yerlerine asılmıştır veya yerlere atılmıştır vb. Ölçüm
noktaları rahat gözlenebilir ve açık-seçik olmalıdır, dolayısıyla DOĞRU-YANLIŞ
ayrımını yapmak çok kolay olur. Kendi işyerinizin TEMİZLİK ve DÜZEN
ihtiyacını tariflediğiniz takdirde DOĞRU-YANLIŞ sınırlarını da
tariflemeniz mümkün olur.
·
TEMİZLİK
VE DÜZEN ENDEKSİ
İşyerinde
yeter sayıda DOĞRU-YANLIŞ gözlemi yapıldıktan sonra TEMİZLİK ve DÜZEN
endeksi kolayca hesaplanabilir.
Gözlemlenen
DOĞRU SAYISI
TEMİZLİK ve DÜZEN ENDEKSİ = 100 x ------------------------------------------------- %
Gözlemlenen DOĞRU SAYISI + Yanlış Sayısı
Çalışanların
oluşturduğu bir değerlendirme formu kullanılırsa, TEMİZLİK ve DÜZENİN
gelişiminin takibi kolaylaşmış olacaktır. Yapılan gözlemlere ilaveten
endeksin bir eğri ile gösterilmesinin ve bunların ilan tahtalarında çalışanlara
sunulmasının faydası olmaktadır.
Çalışmaya
startın verilmesi ve gelişme süresine endeks haftalık bazda takip edilir,
daha sonra 2 ya da 4 hatta bir takip işlemi yapılır.
·
İŞBİRLİĞİ
TOPLANTILARININ PRENSİPLERİ
İş
yerinde açık bir merak, sorgulama, düşüncelerin açıkça ifade edilmesi
dinlemenin öğrenilmesi ve gözlem hastalığının giderilmesi ile işyeri
gelişiminin, temizliğin ve düzenin ön koşulları yerine gelmiş demektir.
Tesislerde
ve organizasyon sisteminde gelişimin sağlanması ve değişim her zaman başka
birinin sorumluluğu gibi algılanır. Aynı çelişki işyeri ile evimiz arasında
da vardır. Evde işler oldukça tabii bir şekilde paylaşılır. İşyerinde
ise görevler ve sorunlar sanki hiç kimsenin sorumluluğunda değilmiş
gibidir.
Bunu
giderebilmek için çalışanların üzerinde hemfikir oldukları talimatlar ve
işbirliğinin hayata geçirilmesi kaçınılmazdır. Bu şekilde sorunların üstesinden
gelinebilir, TEMİZLİK ve DÜZEN sağlanabilir.
Gelişmeden önce
Proje öncesi düzen gelişim
·
İŞBİRLİĞİ
TOPLANTILARININ ANA FİKRİ
İşyerinde
temizlik ve düzen hedeflerinin tespit edilmesi uzlaşımın kısa sürede sağlanması
ve geniş bir destek ile mümkün olur.
Küçük
iş gruplarının çalışma sistematiği aşağıdaki şematik döngüde açıklanmıştır.
1.
Sorunların saptanması ve çalışma
grubunun sorunun kaynağı hakkında hemfikir olması sorun hakkında tüm
grubun müşterek bir değerlendirme bilgisine sahip olması gerekir.
2.
Bilgi analiz edilir ve çözümler
geliştirilir.
3.
Bir uygulama planı üzerinde
mutabık kalınana dek çözümler üzerinde tartışma yapılır. Herkes aynı
fikirde olduktan sonra planlama tamamlanmış olur.
4.
1-3 etaplarındaki çalışmaların
sağlıklı olması halinde uygulama başarılı bir şekilde yapılır.